Stikstofuitspraak heeft grote gevolgen

Stikstofuitspraak 22-01-2025

Greenpeace heeft op woensdag 22 januari 2025 een belangrijke rechtszaak gewonnen tegen de Nederlandse overheid.

De rechter vindt dat de overheid "verkeerd" bezig is met het huidige stikstofbeleid, omdat de natuur daardoor steeds verder verslechtert. Het kabinet-Schoof moet in de komende vijf jaar grote veranderingen doorvoeren. Uiterlijk in 2030 moet de helft van de natuurgebieden die gevoelig zijn voor stikstof (de Natura 2000-gebieden) weer voldoende hersteld zijn.

De rechter vindt dat de overheid al jarenlang te weinig doet om de minimale stikstofdoelen te halen. Tussen 2015 en 2019 heeft de overheid zelfs extra stikstofruimte toegestaan, terwijl ze wist dat het Programma Aanpak Stikstof (PAS) niet voldeed aan Europese regels.

De rechter had ook felle kritiek op het rechtse kabinet-Schoof (met de PVV, NSC, VVD en BBB). Hoewel de voorzitter benadrukte dat rechters niet horen te oordelen over politiek, viel het besluit op. Het vorige kabinet (Rutte IV) had 24 miljard euro gereserveerd om problemen met natuur, stikstof, water en klimaat aan te pakken. Het huidige kabinet heeft dat plan, het 'Nationaal Programma Landelijk Gebied' (NPLG), geschrapt en het budget voor landbouw en natuur verlaagd naar 5 miljard euro.

De uitspraak van de rechtbank is eigenlijk heel duidelijk: een rechtsstaat moet zich aan zijn eigen wetten houden, en dat doet Nederland nu niet. De regering en het parlement hebben zelf afgesproken dat de helft van de kwetsbare natuur in 2030 hersteld moet zijn. De rechtbank in Den Haag heeft nu bepaald dat ze die belofte ook echt moeten nakomen.

Raad van State december 2024

Een andere recente uitspraak van de hoogste bestuursrechter, de Raad van State in december 2024, was een tegenvaller voor het kabinet. Sinds 2019 worden bijna geen natuurvergunningen meer afgegeven, omdat de natuur er zo slecht aan toe is dat er geen extra stikstof bij mag. Toch konden nieuwe projecten via een omweg vaak doorgaan. Met de nieuwe uitspraak heeft de Raad van State daar nu een einde aan gemaakt.

‘Intern salderen’

De uitspraak in december ging over Rendac, een bedrijf dat dierlijke kadavers verwerkt. Rendac wilde een nieuwe installatie bouwen die stikstof uitstoot. Het bedrijf had al een vergunning voor twee andere installaties die nooit zijn gebouwd. Daardoor dacht Rendac dat er ‘stikstofruimte’ over was en dat de nieuwe installatie zonder extra vergunning kon worden geplaatst.

Intern salderen betekent dat een bedrijf of boer binnen zijn eigen terrein stikstofruimte vrijmaakt door de uitstoot ergens te verminderen, en die vrijgekomen ruimte gebruikt voor nieuwe activiteiten. Het idee is dat er per saldo niet méér stikstof wordt uitgestoten dan waarvoor al een vergunning was verleend.

Dit principe heet ‘intern salderen’: als je minder stikstof uitstoot dan waarvoor je een vergunning hebt, mag je de overgebleven ruimte gebruiken voor iets anders. Boeren doen dit ook, bijvoorbeeld door betere luchtfilters te installeren. Hierdoor verminderen ze de stikstofuitstoot en kunnen ze zonder nieuwe vergunning meer dieren houden.

Maar actiegroep MOB (Stichting Mobilisation for the Environment) spande een rechtszaak aan tegen Rendac. De rechter bepaalde dat ook bij intern salderen een nieuwe vergunning nodig is. Dit maakt het nóg moeilijker om nieuwe activiteiten goedgekeurd te krijgen, omdat elke vergunningaanvraag aan strenge regels moet voldoen.

Daarnaast heeft de Raad van State bepaald dat alle projecten die eerder met intern salderen zijn uitgevoerd, met terugwerkende kracht een vergunning moeten aanvragen.

De Veluwe

Één van de beschermde Natura 2000-gebieden